Συχνές ερωτήσεις για παιδί

Πολλές θεωρίες και έρευνες έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν την επιθετική συμπεριφορά. Συχνά, τα παιδιά που αντιδρούν με επιθετικότητα αισθάνονται θυμό ή απογοήτευση. Πιθανόν αισθάνονται ότι κάτι ή κάποιος τα ενοχλεί, θέλουν να διεκδικήσουν κάτι, ή έχουν καταλάβει ότι με αυτόν τον τρόπο καταφέρνουν να αποκτήσουν αυτό που επιθυμούν. Πολλές φορές από την πλευρά τους, οι γονείς άθελά τους ενισχύουν ή προκαλούν την επιθετική συμπεριφορά του παιδιού. Αυτό συμβαίνει όταν, για παράδειγμα, λειτουργούν αυταρχικά λέγοντάς του συνεχώς πώς να συμπεριφερθεί και τι να κάνει, γίνονται τιμωρητικοί με το παραμικρό, του κάνουν διαρκώς παρατηρήσεις, το συγκρίνουν με άλλα παιδιά/ή αδέλφια και το υποτιμούν, δεν είναι σταθεροί στον τρόπο με τον οποίο το αντιμετωπίζουν π.χ. κάποτε είναι ανεκτικοί με κάτι που κάνει και κάποτε το τιμωρούν για την ίδια πράξη, γίνονται υπερβολικά ανεκτικοί και δεν αντιδρούν στα επιθετικά ξεσπάσματα του παιδιού, δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις συναισθηματικές του ανάγκες, καθώς και όταν οι ίδιοι είναι πιο απορριπτικοί ή επιθετικοί από όσο αντιλαμβάνονται με αποτέλεσμα το παιδί να μιμείται τη συμπεριφορά τους.

Αρχικά, προσπαθήστε να παρατηρήσετε μοτίβα συμπεριφοράς εντοπίζοντας έτσι πιθανά αίτια π.χ. πότε η κόρη σας τείνει να γίνεται επιθετική; Τι προηγείται συνήθως; Συμβαίνει μόνο με την αδελφή της ή και άλλα παιδιά; Η ζήλια μεταξύ αδελφών είναι απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο και οι γονείς μπορούν να το διαχειριστούν με το να φροντίζουν να υπάρχει ισορροπία, να διαθέτουν ξεχωριστό χρόνο σε όλα τα παιδιά της οικογένειας, να επιτρέπουν στο κάθε παιδί να έχει το δικό του αποκλειστικά χώρο (όσο μικρός και αν είναι) ή /και παιγνίδια, να αποφεύγουν τις συγκρίσεις αποδεχόμενοι τη διαφορετικότητα, και να δείχνουν κατανόηση και τρυφερότητα ακόμη και όταν ένα παιδί παρεκτρέπεται.

Οσον αφορά την ένταση μεταξύ των παιδιών σας, αποφύγετε να δίνεται «ρόλους» στα παιδιά σας, σχολιάζοντας «ποιός φταίει» και «ποιός το ξεκίνησε». Θέστε ξεκάθαρα όρια και υλοποιήστε τα, όμως αποφύγετε να λάβετε θέση υπέρ ή κατά κάποιου. Αντίθετα, εκφράστε την αγάπη σας και στο «δύσκολο» παιδί σας.

Εάν η 9χρονη κόρη σας συστηματικά χειραγωγείται συναισθηματικά από τη μικρή της αδελφή και υποχωρεί, βοηθήστε την να αναπτύξει τις συναισθηματικές της άμυνες και να αντιδράσει. Συζητήστε μαζί της πώς νοιώθει όταν υποχωρεί, καθώς και εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης. Υπάρχει η πιθανότητα να επιβραβεύεται έμμεσα μέσα απο το ρόλο της «καλής κόρης» που θυματοποιείται. Σε μια τέτοια περίπτωση, βοηθήστε την να καταρρίψει τη σχέση μεταξύ του να επιτρέπει στον εαυτό της να υποχωρεί και του να λαμβάνει την εύνοια, την εκτίμηση και την αγάπη σας. Συζητήστε μαζί της και εξηγήστε της τις αρνητικές συνέπειες της θυματοποίησης. Επιβραυεύστε θετικές συμπεριφορές όπως το να εκφράζει ήρεμα τα «θέλω» της απέναντι στην αδελφή της, και γενικότερα, στηρίξτε το πρότυπο του ανθρώπου που σέβεται τον εαυτό του και διεκδικεί τα δικαιώματά του όταν χρειάζεται.

Οσον αφορά την 7χρονη κόρη σας, μπορείτε να την ενθαρρύνετε να μιλήσει για τα συναισθήματά της, να τα κατανοήσει και να τα προσδιορίσει. Η έκφραση και κατανόηση αρνητικών συναισθημάτων όπως απογοήτευση, θυμός ή ζήλια μπορεί από μόνη της να μειώσει σημαντικά την εσωτερική ένταση που βιώνει ένα παιδί καθώς και τα ξεσπάσματά του. Μπορείτε επίσης να τη βοηθήσετε να κατανοήσει τις λογικές συνέπειες της συμπεριφοράς της έτσι ώστε να μπορεί να σκέφτεται πριν αντιδράσει. Όταν χτυπάει την αδελφή της, απομακρύνετέ την. Στη συνέχεια, καθίστε μαζί της, και εξηγήστε της πώς μπορεί να περνάει όμορφα με την αδελφή της χωρίς να της προκαλεί κακό. Βοηθήστε την να μπει στη θέση της αδελφής της και να κατανοήσει τα συναισθήματά της. Προσπαθήστε να αποφύγετε φωνές, χαρακτηρισμούς, και σκληρή πειθαρχία, γιατί αντί να περιορίσουν την επιθετική συμπεριφορά, είναι πιθανότερο να την ενισχύσουν. Το πρώτο βήμα για να καλλιεργήσει η κόρη σας αυτο-έλεγχο είναι να παραμείνετε ψύχραιμοι απέναντι στην επιθετικότητα. Ταυτόχρονα όμως, είναι απαραίτητο να θέτετε εξ αρχής σαφή και ξεκάθαρα όρια (π.χ. ξεκαθαρίστε απο την αρχή ποιες συμπεριφορές επιτρέπονται και ποιές όχι), και να τα εφαρμόζετε με συνέπεια, αντιδρώντας άμεσα μόλις εκδηλωθεί η αρνητική συμπεριφορά. Σε περίπτωση που συμβεί αυτό, μια ενδεδειγμένη αντίδραση είναι να απομακρύνετε το παιδί από την κατάσταση έτσι ώστε να ηρεμήσει, και να συνδέσετε τη συμπεριφορά της με τη συνέπεια π.χ. επειδή χτύπησες την αδελφή σου, θα με αναγκάσεις να μην πάμε βόλτα το απόγευμα. Με αυτό τον τρόπο, το παιδί θα αρχίσει να προβλέπει την επίπτωση της συμπεριφοράς του. Είναι πολύ σημαντικό, σε ένα μεταγενέστερο στάδιο, όταν το παιδί θα έχει ηρεμήσει, να συζητήσετε ήρεμα μαζί της το περιστατικό που συνέβη. Ρωτήστε την (μη επικριτικά) για τους λόγους που ξέσπασε νωρίτερα, και πώς νιώθει τώρα για ότι έγινε. Προσπαθήστε και εσείς οι ίδιοι να δείτε πίσω απο τη συμπεριφορά της, τη «θετική της πρόθεση» (αυτό που στην ουσία προσπάθησε να κερδίσει μέσα από την επιθετικότητα π.χ. αναγνώριση). Εξηγήστε της ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό να νιώθει θυμό ή ακόμη και ζήλια απέναντι στην αδελφή της ή οποιονδήποτε, αλλά ποτέ δε χρησιμοποιούμε λεκτική ή σωματική βία για να εκφράσουμε αυτά που αισθανόμαστε. Εξηγήστε της ότι η βία έχει συνέπειες και επιπτώσεις, βεβαιωθείτε ότι έχει αντιληφθεί τη λάθος συμπεριφορά και διδάξτε το διάλογο ως εναλλακτικό και αποτελεσματικό τρόπο για να λύνονται οι διαφορές. Επίσης, ωθήστε την στην ενασχόληση με δραστηριότητες που της αρέσουν ώστε να εκτονώνεται και να διοχετεύεται η ενέργειά της δημιουργικά. Σημαντικό είναι επίσης να επιβραβεύετε την καλή συμπεριφορά της εξηγώντας συγκεκριμένα τι ήταν καλό π.χ. «Μου άρεσε πολύ που δέχτηκες να παίξετε το παιγνίδι που ήθελε η αδελφή σου. Την επόμενη φορά, θα παίξετε κάτι που θέλεις εσύ» ή «Μπράβο που ενώ ήσουν θυμωμένη δε χτύπησες την αδελφή σου».

Να θυμάστε ότι η επιθετικότητα κατά βάση μαθαίνεται, συνεπώς είναι διαχειρίσιμη. Φροντίστε να απομακρύνετε ή να αποκαθηλώσετε αρνητικές επιδράσεις και πρότυπα συμπεριφοράς που δρουν στο περιβάλλον του παιδιού σας π.χ. βία στην τηλεόραση, επιθετική συμπεριφορά άλλων παιδιών. Ως γονείς, μπορείτε να αποτελέσετε καλό πρότυπο, να είστε υπομονετικοί, συνεπείς, στοργικοί και καθοδηγητικοί, βοηθώντας έτσι το παιδί σας να μάθει να αντιμετωπίζει πιο βοηθητικά και δημιουργικά ότι τη στεναχωρεί και τη θυμώνει.